Структурные детерминанты малых внеклеточных везикул (экзосом) и их роль в осуществлении биологических функций

Обложка

Цитировать

Полный текст

Открытый доступ Открытый доступ
Доступ закрыт Доступ предоставлен
Доступ закрыт Только для подписчиков

Аннотация

Внеклеточные везикулы (ВВ) – новая и активно развивающаяся область современной экспериментальной и теоретической биологии, которая привлекает исследователей прежде всего возможностью использования ВВ в качестве диагностических биомаркеров и терапевтических агентов. В настоящее время наибольший объем данных накоплен о малых внеклеточных везикулах (мВВ) – экзосомах, везикулах эндосомального происхождения, и эктосомах (ранее известных как микровезикулы), представляющих собой продукт непосредственного отпочковывания от плазматической мембраны. В настоящем обзоре мы рассматриваем основные этапы биогенеза экзосом и эктосом, основные процессы внутриклеточного трафика мембран, а также сигналинг с участием мВВ. Также обсуждается роль мВВ в физиологии и патофизиологии нервной системы, а также многие перспективные аспекты изучения биологии мВВ.

Об авторах

А. М. Турчинец

Научно-практический психоневрологический центр им. З.П. Соловьева ДЗМ

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Москва

А. А. Яковлев

Научно-практический психоневрологический центр им. З.П. Соловьева ДЗМ; Институт высшей нервной деятельности и нейрофизиологии РАН

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Москва; Россия, Москва

Список литературы

  1. Thery C., Witwer K.W., Aikawa E., Alcaraz M.J., Anderson J.D., Andriantsitohaina R., Antoniou A., Arab T., Archer F., Atkin-Smith G.K. et al. // J. Extracell. Vesicles. 2018. V. 7. № 1. P. 1535750.
  2. Harding C., Heuser J., Stahl P. // J. Cell Biol. 1983. V. 97. № 2. P. 329–339.
  3. Johnstone R.M., Adam M., Hammond J.R., Orr L., Turbide C. // J. Biol. Chem. 1987. V. 262. № 19. P. 9412–9420.
  4. Raposo G., Nijman H.W., Stoorvogel W., Leijendekker R., Harding C., Melief C.J.M., Geuze H.J. // J. Exp. Med. 1996. V. 183. № 3. P. 1161–1172.
  5. Valadi H., Ekström K., Bossios A., Sjöstrand M., Lee J.J., Lötvall J.O. // Nat. Cell Biol. 2007. V. 9. № 6. P. 654–659.
  6. Nakano I., Garnier D., Minata M., Rak J. // Semin. Cell. Dev. Biol. 2015. V. 40. P. 17–26.
  7. Hoshino A., Costa-Silva B., Shen T.L., Rodrigues G., Hashimoto A., Tesic Mark M., Molina H., Kohsaka S., Di Giannatale A., Ceder S., Singh S., Williams C., Soplop N., Uryu K., Pharmer L., King T., Bojmar L., Davies A.E., Ararso Y., Zhang T., Zhang H., Hernandez J., Weiss J.M., Dumont-Cole V.D., Kramer K., Wexler L.H., Narendran A., Schwartz G.K., Healey J.H., Sandstrom P., Labori K.J., Kure E.H., Grandgenett P.M., Hollingsworth M.A., de Sousa M., Kaur S., Jain M., Mallya K., Batra S.K., Jarnagin W.R., Brady M.S., Fodstad O., Muller V., Pantel K., Minn A.J., Bissell M.J., Garcia B.A., Kang Y., Rajasekhar V.K., Ghajar C.M., Matei I., Peinado H., Bromberg J., Lyden D. // Nature. 2015. V. 527. № 7578. P. 329–335.
  8. Gill S., Catchpole R., Forterre P. // FEMS Microbiol. Rev. 2019. V. 43. № 3. P. 273–303.
  9. Guerrero-Mandujano A., Hernández-Cortez C., Ibarra J.A., Castro-Escarpulli G. // Traffic. 2017. V. 18. № 7. P. 425–432.
  10. Turnbull L., Toyofuku M., Hynen A.L., Kurosawa M., Pessi G., Petty N.K., Osvath S.R., Cárcamo-Oyarce G., Gloag E.S., Shimoni R., Omasits U., Ito S., Yap X., Monahan L.G., Cavaliere R., Ahrens C.H., Charles I.G., Nomura N., Eberl L., Whitchurch C.B. // Nat. Commun. 2016. V. 7. P. 11220.
  11. Jan A.T. // Front. Microbiol. 2017. V. 8: 1053.
  12. Cecil J.D., Sirisaengtaksin N., O’Brien-Simpson N.M., Krachler A.M. // Microbiol. Spectr. 2019. V. 7. № 1.
  13. Domingues S., Nielsen K.M. // Curr. Opin. Microbiol. 2017. V. 38. P. 16–21.
  14. Hatano T., Palani S., Papatziamou D., Salzer R., Souza D.P., Tamarit D., Makwana M., Potter A., Haig A., Xu W., Townsend D., Rochester D., Bellini D., Hussain H.M.A., Ettema T.J.G., Löwe J., Baum B., Robinson N.P., Balasubramanian M. // Nat. Commun. 2022. V. 13. № 1. P. 3398.
  15. Liu J., Tassinari M., Souza D.P., Naskar S., Noel J.K., Bohuszewicz O., Buck M., Williams T.A., Baum B., Low H.H. // Cell. 2021. V. 184. № 14. P. 3660–3673.
  16. Schwechheimer C., Kuehn M.J. // Nat. Rev. Microbiol. 2015. V. 13. № 10. P. 605–619.
  17. Pisitkun T., Shen R.F., Knepper M.A. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2004. V. 101. № 36. P. 13 368–13 373.
  18. Kalra H., Simpson R.J., Ji H., Aikawa E., Altevogt P., Askenase P., Bond V.C., Borràs F.E., Breakefield X., Budnik V., Buzas E., Camussi G., Clayton A., Cocucci E., Falcon-Perez J.M., Gabrielsson S., Gho Y.S., Gupta D., Harsha H.C., Hendrix A., Hill A.F., Inal J.M., Jenster G., Krämer-Albers E.M., Lim S.K., Llorente A., Lötvall J., Marcilla A., Mincheva-Nilsson L., Nazarenko I., Nieuwland R., Nolte-'t Hoen E.N., Pandey A., Patel T., Piper M.G., Pluchino S., Prasad T.S., Rajendran L., Raposo G., Record M., Reid G.E., Sánchez-Madrid F., Schiffelers R.M., Siljander P., Stensballe A., Stoorvogel W., Taylor D., Thery C., Valadi H., van Balkom B.W., Vázquez J., Vidal M., Wauben M.H., Yáñez-Mó M., Zoeller M., Mathivanan S. // PLoS Biol. 2012. V. 10. № 12. e1001450.
  19. Kim D.K., Kang B., Kim O.Y., Choi D.S., Lee J., Kim S.R., Go G., Yoon Y.J., Kim J.H., Jang S.C., Park K.S., Choi E.J., Kim K.P., Desiderio D.M., Kim Y.K., Lötvall J., Hwang D., Gho Y.S. // J. Extracell. Vesicles. 2013. V. 2. № 1.
  20. Gurung S., Perocheau D., Touramanidou L., Baruteau J. // Cell Commun. Signal. 2021. V. 19. № 1. P. 47.
  21. Raposo G., Stoorvogel W. // J. Cell. Biol. 2013. V. 200. № 4. P. 373–383.
  22. Möbius W., Ohno-Iwashita Y., van Donselaar E.G., Oorschot V.M.J., Shimada Y., Fujimoto T., Heijnen H.F.G., Geuze H.J., Slot J.W. // J. Histochem. Cytochem. 2002. V. 50. № 1. P. 43–55.
  23. Babst M., Katzmann D.J., Estepa-Sabal E.J., Meerloo T., Emr S.D. // Dev. Cell. 2002. V. 3. № 2. P. 271–282.
  24. Wollert T., Hurley J.H. // Nature. 2010. V. 464. № 7290. P. 864–869.
  25. Teis D., Saksena S., Emr S.D. // Dev. Cell. 2008. V. 15. № 4. P. 578–589.
  26. Borges F.T., Melo S.A., Özdemir B.C., Kato N., Revuelta I., Miller C.A., Gattone V.H., LeBleu V.S., Kalluri R. // J. Am. Soc. Nephrol. 2013. V. 24. № 3. P. 385–392.
  27. Mathieu M., Martin-Jaular L., Lavieu G., Théry C. // Nat. Cell. Biol. 2019. V. 21. № 1. P. 9–17.
  28. Buzás E.I., Tóth E., Sódar B.W., Szabó-Taylor K. // Semin. Immunopathol. 2018. V. 40. № 5. P. 453–464.
  29. Tóth E., Turiák L., Visnovitz T., Cserép C., Mázló A., Sódar B.W., Försönits A.I., Petővári G., Sebestyén A., Komlósi Z., Drahos L., Kittel Á., Nagy G., Bácsi A., Dénes Á., Gho Y.S., Szabó-Taylor K.É., Buzás E.I. // J. Extracell. Vesicles. 2021. V. 10. № 11. e12140.
  30. Яковлев А.А., Дружкова Т.А., Николаев Р.В., Кузнецова В.Е., Груздев С.К., Гехт А.Б., Гуляева Н.В. // Нейрохимия. 2019. V. 36. № 4. P. 346–352.
  31. Ардаширова Н.С., Федотова Е.Ю., Иллариошкин С.Н. // Нейрохимия. 2020. V. 37. № 2. P. 99–105.
  32. Иванова М.В., Чеканова Е.О., Белугин Б.В., Тутыхина И.Л., Должикова И.В., Закройщикова И.В., Васильев А.В., Захарова М.Н. // Нейрохимия. 2019. V. 36. № 3. P. 195–207.
  33. Wang Y., Amdanee N., Zhang X. // Eur. Psychiatry. 2022. V. 65. № 1. e61.
  34. Rajendran L., Honsho M., Zahn T.R., Keller P., Geiger K.D., Verkade P., Simons K. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2006. V. 103. № 30. P. 11172–11177.
  35. Gruzdev S.K., Yakovlev A.A., Druzhkova T.A., Guekht A.B., Gulyaeva N.V. // Cell. Mol. Neurobiol. 2019. V. 39. № 6. P. 729–750.
  36. Khaspekov L.G., Yakovlev A.A. // Neurochem. J. 2023. V. 39. № 1. P. 1–18.
  37. van Niel G., D’Angelo G., Raposo G. // Nat. Rev. Mol. Cell. Biol. 2018. V. 19. № 4. P. 213–228.
  38. Hurley J.H. // EMBO J. 2015. V. 34. № 19. P. 2398–2407.
  39. Sadoul R., Laporte M.H., Chassefeyre R., Chi K., Goldberg Y., Chatellard C., Hemming F.J., Fraboulet S. // Semin. Cell. Dev. Biol. 2018. V. 74. P. 40–49.
  40. Bissig C., Gruenberg J. // Trends Cell Biol. 2014. V. 24. № 1. P. 19–25.
  41. Colombo M., Moita C., van Niel G., Kowal J., Vigneron J., Benaroch P., Manel N., Moita L.F., Théry C., Raposo G. // J. Cell. Sci. 2013. V. 126. № 24. P. 5553–5565.
  42. Smith V.L., Jackson L., Schorey J.S. // J. Immunol. 2015. V. 195. № 6. P. 2722–2730.
  43. Villarroya-Beltri C., Baixauli F., Mittelbrunn M., Fernández-Delgado I., Torralba D., Moreno-Gonzalo O., Baldanta S., Enrich C., Guerra S., Sánchez-Madrid F. // Nat. Commun. 2016. V. 7. P. 13588.
  44. Nabhan J.F., Hu R., Oh R.S., Cohen S.N., Lu Q. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2012. V. 109. № 11. P. 4146–4151.
  45. Mageswaran S.K., Dixon M.G., Curtiss M., Keener J.P., Babst M. // Traffic. 2014. V. 15. № 2. P. 212–229.
  46. Shields S.B., Oestreich A.J., Winistorfer S., Nguyen D., Payne J.A., Katzmann D.J., Piper R. // J. Cell. Biol. 2009. V. 185. № 2. P. 213–224.
  47. Reggiori F., Pelham H.R.B. // EMBO J. 2001. V. 20. № 18. P. 5176–5186.
  48. Yamashita Y., Kojima K., Tsukahara T., Agawa H., Yamada K., Amano Y., Kurotori N., Tanaka N., Sugamura K., Takeshita T. // J. Cell. Sci. 2008. V. 121. № 10. P. 1727–1738.
  49. Ferreira J.V., da Rosa Soares A., Ramalho J., Carvalho C.M., Cardoso M.H., Pintado P., Carvalho A.S., Beck H.C., Matthiesen R., Zuzarte M., Girão H., van Niel G., Pereira P. // Sci. Adv. 2022. V. 8. № 12. eabm1140.
  50. Ferreira J.V., da Rosa Soares A., Pereira P. // Autophagy. 2022. V. 18. № 9. P. 2263–2265.
  51. Trajkovic K., Hsu C., Chiantia S., Rajendran L., Wenzel D., Wieland F., Schwille P., Brügger B., Simons M. // Science. 2008. V. 319. № 5867. P. 1244–1247.
  52. Shamseddine A.A., Airola M., Hannun Y.A. // Adv. Biol. Regul. 2015. V. 57. P. 24–41.
  53. Menck K., Sönmezer C., Worst T.S., Schulz M., Dihazi G.H., Streit F., Erdmann G., Kling S., Boutros M., Binder C., Gross J.C. // J. Extracell. Vesicles. 2017. V. 6. № 1. P. 1378056.
  54. Stoffel W., Hammels I., Jenke B., Binczek E., Schmidt-soltau I., Brodesser S., Schauss A., Etich J., Heilig J., Zaucke F. // Cell Death Dis. 2016. V. 7. № 11. P. e2488.
  55. Scarlatti F., Bauvy C., Ventruti A., Sala G., Cluzeaud F., Vandewalle A., Ghidoni R., Codogno P. // J. Biol. Chem. 2004. V. 279. № 18. P. 18384–18391.
  56. Beer K.B., Rivas-Castillo J., Kuhn K., Fazeli G., Karmann B., Nance J.F., Stigloher C., Wehman A.M. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2018. V. 115. № 6. P. E1127–E1136.
  57. Fujii T., Sakata A., Nishimura S., Eto K., Nagata S. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2015. V. 112. № 41. P. 12 800–12 805.
  58. Baietti M.F., Zhang Z., Mortier E., Melchior A., Degeest G., Geeraerts A., Ivarsson Y., Depoortere F., Coomans C., Vermeiren E., Zimmermann P., David G. // Nat. Cell Biol. 2012. V. 14. № 7. P. 677–685.
  59. Imjeti N.S., Menck K., Egea-Jimenez A.L., Lecointre C., Lembo F., Bouguenina H., Badache A., Ghossoub R., David G., Roche S., Zimmermann P. // Proc. Natl. Acad. Sci. U S A. 2017. V. 114. № 47. P. 12 495–12 500.
  60. Ghossoub R., Lembo F., Rubio A., Gaillard C.B., Bouchet J., Vitale N., Slavík J., Machala M., Zimmermann P. // Nat. Commun. 2014. V. 5. P. 2477.
  61. Durcin M., Fleury A., Taillebois E., Hilairet G., Krupova Z., Henry C., Truchet S., Trötzmüller M., Köfeler H., Mabilleau G., Hue O., Andriantsitohaina R., Martin P., Le Lay S. // J. Extracell. Vesicles. 2017. V. 6. № 1. P. 1305677.
  62. Muralidharan-Chari V., Clancy J., Plou C., Romao M., Chavrier P., Raposo G., D’Souza-Schorey C. // Curr. Biol. 2009. V. 19. № 22. P. 1875–1885.
  63. Scott C.C., Gruenberg J. // Bioessays. 2011. V. 33. № 2. P. 103–110.
  64. Forgac M. // Nat. Rev. Mol. Cell. Biol. 2007. V. 8. № 11. P. 917–929.
  65. Gowrisankaran S., Milosevic I. // IUBMB Life. 2020. V. 72. № 4. P. 568–576.
  66. Wang D., Hiesinger P.R. // J. Cell Biol. 2013. V. 203. № 2. P. 171–173.
  67. Guo H., Chitiprolu M., Roncevic L., Javalet C., Hemming F.J., Trung M.T., Meng L., Latreille E., Tanese de Souza C., McCulloch D., Baldwin R.M., Auer R., Côté J., Russell R.C., Sadoul R., Gibbings D. // Dev. Cell. 2017. V. 43. № 6. P. 716–730.
  68. Latifkar A., Ling L., Hingorani A., Johansen E., Clement A., Zhang X., Hartman J., Fischbach C., Lin H., Cerione R.A., Antonyak M.A. // Dev. Cell. 2019. V. 49. № 3. P. 393–408.
  69. Wang L., Wu D., Robinson C. V., Wu H., Fu T.M. // Mol. Cell. 2020. V. 80. № 3. P. 501–511.
  70. Choezom D., Gross J.C. // J. Cell Sci. 2022. V. 35. № 5. jcs259324.
  71. Shelke G.V., Yin Y., Jang S.C., Lässer C., Wennmalm S., Hoffmann H.J., Li L., Gho Y.S., Nilsson J.A., Lötvall J. // J. Extracell. Vesicles. 2019. V. 8. № 1. P. 1650458.
  72. Poëa-Guyon S., Ammar M.R., Erard M., Amar M., Moreau A.W., Fossier P., Gleize V., Vitale N., Morel N. // J. Cell Biol. 2013. V. 203. № 2. P. 283–298.
  73. Stenmark H. // Nat. Rev. Mol. Cell. Biol. 2009. V. 10. № 8. P. 513–525.
  74. Rink J., Ghigo E., Kalaidzidis Y., Zerial M. // Cell. 2005. V. 122. № 5. P. 735–749.
  75. Wei D., Zhan W., Gao Y., Huang L., Gong R., Wang W., Zhang R., Wu Y., Gao S., Kang T. // Cell Res. 2021. V. 31. № 2. P. 157–177.
  76. Verweij F.J., Bebelman M.P., George A.E., Couty M., Bécot A., Palmulli R., Heiligenstein X., Sirés-Campos J., Raposo G., Pegtel D.M., van Niel G. // J. Cell Biol. 2022. V. 221. № 12. e202112032.
  77. Ostrowski M., Carmo N.B., Krumeich S., Fanget I., Raposo G., Savina A., Moita C.F., Schauer K., Hume A.N., Freitas R.P., Goud B., Benaroch P., Hacohen N., Fukuda M., Desnos C., Seabra M.C., Darchen F., Amigorena S., Moita L.F., Thery C. // Nat. Cell Biol. 2010. V. 12. № 1. P. 19–30.
  78. Hsu C., Morohashi Y., Yoshimura S.I., Manrique-Hoyos N., Jung S.Y., Lauterbach M.A., Bakhti M., Grønborg M., Möbius W., Rhee J.S., Barr F.A., Simons M. // J. Cell Biol. 2010. V. 189. № 2. P. 223–232.
  79. Savina A., Fader C.M., Damiani M.T., Colombo M.I. // Traffic. 2005. V. 6. № 2. P. 131–143.
  80. Khvotchev M.V., Ren M., Takamori S., Jahn R., Südhof T.C. // J. Neurosci. 2003. V. 23. № 33. P. 10 531–10 539.
  81. Laporte M.H., Chi K. il, Caudal L.C., Zhao N., Schwarz Y., Rolland M., Martinez-Hernandez J., Martineau M., Chatellard C., Denarier E., Mercier V., Lemaître F., Blot B., Moutaux E., Cazorla M., Perrais D., Lanté F., Bruns D., Fraboulet S., Hemming F.J., Kirchhoff F., Sadoul R. // PLoS Biol. 2022. V. 20. № 6. e3001659.
  82. Sheehan P., Zhu M., Beskow A., Vollmer C., Waites C.L. // J. Neurosci. 2016. V. 36. № 33. P. 8668–8686.
  83. Hemming F.J., Fraboulet S., Blot B., Sadoul R. // Neuroscience. 2004. V. 123. № 4. P. 887–895.
  84. Giorgini F., Steinert J.R. // Commun. Integr. Biol. 2013. V. 6. № 6. e26807.
  85. Ascaño M., Richmond A., Borden P., Kuruvilla R. // J. Neurosci. 2009. V. 29. № 37. P. 11674–11685.
  86. Park M. // Front. Cell. Neurosci. 2018. V. 12: 361.
  87. Sultana P., Novotny J. // ASN Neuro. 2022. V. 14. 175909142211423.
  88. Gross J.C., Chaudhary V., Bartscherer K., Boutros M. // Nat. Cell. Biol. 2012. V. 14. № 10. P. 1036–1045.
  89. Hyenne V., Apaydin A., Rodriguez D., Spiegelhalter C., Hoff-Yoessle S., Diem M., Tak S., Lefebvre O., Schwab Y., Goetz J.G., Labouesse M. // J. Cell Biol. 2015. V. 211. № 1. P. 27–37.
  90. Koles K., Nunnari J., Korkut C., Barria R., Brewer C., Li Y., Leszyk J., Zhang B., Budnik V. // J. Biol. Chem. 2012. V. 287. № 20. P. 16820–16834.
  91. Verweij F.J., Bebelman M.P., Jimenez C.R., Garcia-Vallejo J.J., Janssen H., Neefjes J., Knol J.C., de Goeij-de Haas R., Piersma S.R., Baglio S.R., Verhage M., Middeldorp J.M., Zomer A., van Rheenen J., Coppolino M.G., Hurbain I., Raposo G., Smit M.J., Toonen R.F.G., van Niel G., Pegtel D.M. // J. Cell Biol. 2018. V. 217. № 3. P. 1129–1142.
  92. Sedgwick A.E., D’Souza-Schorey C. // Traffic. 2018. V. 19. № 5. P. 319–327.
  93. Granger E., McNee G., Allan V., Woodman P. // Semin. Cell Dev. Biol. 2014. V. 31. № 100. P. 20–29.
  94. Jackson C.E., Scruggs B.S., Schaffer J.E., Hanson P.I. // Biophys. J. 2017. V. 113. № 6. P. 1342–1352.
  95. Mulcahy L.A., Pink R.C., Carter D.R.F. // J. Extracell. Vesicles. 2014. V. 3. P. 24641.
  96. Tkach M., Kowal J., Zucchetti A.E., Enserink L., Jouve M., Lankar D., Saitakis M., Martin-Jaular L., Théry C. // EMBO J. 2017. V. 36. № 20. P. 3012–3028.
  97. Luga V., Zhang L., Viloria-Petit A.M., Ogunjimi A.A., Inanlou M.R., Chiu E., Buchanan M., Hosein A.N., Basik M., Wrana J.L. // Cell. 2012. V. 151. № 7. P. 1542–1556.
  98. Skog J., Würdinger T., van Rijn S., Meijer D.H., Gainche L., Curry W.T., Carter B.S., Krichevsky A.M., Breakefield X.O. // Nat. Cell Biol. 2008. V. 10. № 12. P. 1470–1476.
  99. Al-Nedawi K., Meehan B., Micallef J., Lhotak V., May L., Guha A., Rak J. // Nat. Cell Biol. 2008. V. 10. № 5. P. 619–624.
  100. Korkut C., Li Y., Koles K., Brewer C., Ashley J., Yoshihara M., Budnik V. // Neuron. 2013. V. 77. № 6. P. 1039–1046.
  101. Vilcaes A.A., Chanaday N.L., Kavalali E.T. // Neuron. 2021. V. 109. № 6. P. 971–983.
  102. Chivet M., Javalet C., Laulagnier K., Blot B., Hemming F.J., Sadoul R. // J. Extracell. Vesicles. 2014. V. 3. P. 24722.
  103. Mack M., Kleinschmidt A., Brühl H., Klier C., Nelson P.J., Cihak J., Plachý J., Stangassinger M., Erfle V., Schlöndorff D. // Nat. Med. 2000. V. 6. № 7. P. 769–775.
  104. Fitzner D., Schnaars M., van Rossum D., Krishnamoorthy G., Dibaj P., Bakhti M., Regen T., Hanisch U.K., Simons M. // J. Cell Sci. 2011. V. 124. № 3. P. 447–458.
  105. Frühbeis C., Fröhlich D., Kuo W.P., Krämer-Albers E.M. // Front. Cell. Neurosci. 2013. V. 7. P. 182.
  106. Costa Verdera H., Gitz-Francois J.J., Schiffelers R.M., Vader P. // J. Control. Release. 2017. V. 266. P. 100–108.
  107. Horibe S., Tanahashi T., Kawauchi S., Murakami Y., Rikitake Y. // BMC Cancer. 2018. V. 18. № 1. P. 47.
  108. Kamerkar S., Lebleu V.S., Sugimoto H., Yang S., Ruivo C.F., Melo S.A., Lee J.J., Kalluri R. // Nature. 2017. V. 546. № 7659. P. 498–503.
  109. Christianson H.C., Svensson K.J., van Kuppevelt T.H., Li J.P., Belting M. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2013. V. 110. № 43. P. 17380–17385.
  110. Miyanishi M., Tada K., Koike M., Uchiyama Y., Kitamura T., Nagata S. // Nature. 2007. V. 450. № 7168. P. 435–439.
  111. Schneider W.J., Beisiegel U., Goldstein J.L., Brown M.S. // J. Biol. Chem. 1982. V. 257. № 5. P. 2664–2673.
  112. Kanada M., Bachmann M.H., Hardy J.W., Frimannson D.O., Bronsart L., Wang A., Sylvester M.D., Schmidt T.L., Kaspar R.L., Butte M.J., Matin A.C., Contag C.H. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2015. V. 112. № 12. P. E1433–E1442.
  113. Parolini I., Federici C., Raggi C., Lugini L., Palleschi S., de Milito A., Coscia C., Iessi E., Logozzi M., Molinari A., Colone M., Tatti M., Sargiacomo M., Fais S. // J. Biol. Chem. 2009. V. 284. № 49. P. 34211–34222.
  114. Santos M.F., Rappa G., Karbanová J., Kurth T., Corbeil D., Lorico A. // J. Biol. Chem. 2018. V. 293. № 36. P. 13 834–13 848.
  115. Heusermann W., Hean J., Trojer D., Steib E., von Bueren S., Graff-Meyer A., Genoud C., Martin K., Pizzato N., Voshol J., Morrissey D.V., Andaloussi S.E., Wood M.J., Meisner-Kober N.C. // J. Cell Biol. 2016. V. 213. № 2. P. 173–184.
  116. Kowal J., Arras G., Colombo M., Jouve M., Morath J.P., Primdal-Bengtson B., Dingli F., Loew D., Tkach M., Théry C. // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2016. V. 113. № 8. P. E968–E977.
  117. Reátegui E., van der Vos K.E., Lai C.P., Zeinali M., Atai N.A., Aldikacti B., Floyd F.P., Khankhel A., Thapar V., Hochberg F.H., Sequist L.V., Nahed B.V., Carter B.S., Toner M., Balaj L., Ting D.T., Breakefield X.O., Stott S.L. // Nat. Commun. 2018. V. 9. № 1. P. 175.
  118. Xu R., Greening D.W., Chen M., Rai A., Ji H., Takahashi N., Simpson R.J. // Proteomics. 2019. V. 19. № 8. e1700453.
  119. Castillo J., Bernard V., San Lucas F.A., Allenson K., Capello M., Kim D.U., Gascoyne P., Mulu F.C., Stephens B.M., Huang J., Wang H., Momin A.A., Jacamo R.O., Katz M., Wolff R., Javle M., Varadhachary G., Wistuba I.I., Hanash S., Maitra A., Alvarez H. // Ann. Oncol. 2018. V. 29. № 1. P. 223–229.
  120. Belov L., Matic K.J., Hallal S., Best O.G., Mulligan S.P., Christopherson R.I. // J. Extracell. Vesicles. 2016. V. 5. P. 25355.
  121. Mustapic M., Eitan E., Werner J.K., Berkowitz S.T., Lazaropoulos M.P., Tran J., Goetzl E.J., Kapogiannis D. // Front. Neurosci. 2017. V. 11. P. 278.
  122. Nogueras-Ortiz C.J., Mahairaki V., Delgado-Peraza F., Das D., Avgerinos K., Eren E., Hentschel M., Goetzl E.J., Mattson M.P., Kapogiannis D. // Cells. 2020. V. 9. № 7. P. 1618.
  123. Goetzl E.J., Boxer A., Schwartz J.B., Abner E.L., Petersen R.C., Miller B.L., Kapogiannis D. // Neurology. 2015. V. 85. № 1. P. 40–47.
  124. Cvjetkovic A., Jang S.C., Konečná B., Höög J.L., Sihlbom C., Lässer C., Lötvall J. // Sci. Rep. 2016. V. 6. P. 36338.
  125. Bandu R., Oh J.W., Kim K.P. // Exp. Mol. Med. 2019. V. 51. № 3. P. 1–10.

Дополнительные файлы

Доп. файлы
Действие
1. JATS XML
2.

3.

4.


© А.М. Турчинец, А.А. Яковлев, 2023