Биохимические тромбоцитарные маркеры развития когнитивных нарушений при болезни Альцгеймера


Цитировать

Полный текст

Открытый доступ Открытый доступ
Доступ закрыт Доступ предоставлен
Доступ закрыт Только для подписчиков

Аннотация

Увеличение распространенности когнитивных нарушений различной этиологии, в том числе болезни Альцгеймера (БА), определяет актуальность поиска методов ранней диагностики нейродегенеративных заболеваний, в связи с чем продолжается активное изучение различных периферических биомаркеров, оценка которых должна осуществляться стандартизированными методами, доступными в реальной клинической практике. В связи с развитием гипотезы о схожести биохимических и физиологических процессов в тромбоцитах и нейронах, все больше внимания уделяется изучению возможности использования различных структурно-функциональных тромбоцитарных параметров в качестве биомаркеров ряда заболеваний нервной системы. В данном обзоре рассматриваются основные характеристики тромбоцитов при развитии когнитивных нарушений: анализируются периферические аспекты амилоидогенеза и образования тау-белка, изменения в синтезе и метаболизме различных активных веществ, дерегуляция микроРНК, а также дисфункция ферментов и белков, которые могут быть использованы для создания диагностических тестов с целью раннего выявления БА.

Об авторах

А. Н. Кодинцев

Институт высокотемпературной электрохимии УрО РАН; Поликлиника ИВТЭ УрО РАН; Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования
“Уральский государственный медицинский университет” Министерства здравоохранения
Российской Федерации

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург

Н. В. Изможерова

Институт высокотемпературной электрохимии УрО РАН; Поликлиника ИВТЭ УрО РАН; Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования
“Уральский государственный медицинский университет” Министерства здравоохранения
Российской Федерации

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург

А. А. Попов

Институт высокотемпературной электрохимии УрО РАН; Поликлиника ИВТЭ УрО РАН; Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования
“Уральский государственный медицинский университет” Министерства здравоохранения
Российской Федерации

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург

Л. И. Волкова

Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования
“Уральский государственный медицинский университет” Министерства здравоохранения
Российской Федерации

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург

И. П. Антропова

Институт высокотемпературной электрохимии УрО РАН; Поликлиника ИВТЭ УрО РАН; Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования
“Уральский государственный медицинский университет” Министерства здравоохранения
Российской Федерации

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург

А. В. Рябинина

Институт высокотемпературной электрохимии УрО РАН; Поликлиника ИВТЭ УрО РАН

Email: nchjournal@gmail.com
Россия, Екатеринбург; Россия, Екатеринбург

Список литературы

  1. Holinstat M. // Cancer Metastasis Rev. 2017. V. 36. № 2. P. 195–198.
  2. Canobbio I. // Res. Pract. Thromb. Haemost. 2019. V. 3. № 4. P. 564–565.
  3. Baethge C., Goldbeck-Wood S., Mertens S. // Res. Integr. Peer Rev. 2019. V. 4. P. 5.
  4. Wassmer S.C., Humpel C., Orian J.M. // Front. Immunol. 2021. V. 12. P. 772352.
  5. Carbone M.G., Pagni G., Tagliarini C., Imbimbo B.P., Pomara N. // Ageing Res. Rev. 2021. V. 71. P. 101420.
  6. Kopeikina E., Ponomarev E.D. // Front. Cell. Neurosci. 2021. V. 15. P. 680126.
  7. Leiter O., Walker T.L. // Prog. Neurobiol. 2019. V. 183. P. 101695.
  8. Leiter O., Walker T.L. // Front. Immunol. 2020. V. 11. P. 747.
  9. Eratne D., Loi S.M., Farrand S., Kelso W., Velakoulis D., Looi J.C. // Australas Psychiatry. 2018. V. 26. № 4. P. 347–357.
  10. Donner L., Fälker K., Gremer L., Klinker S., Pagani G., Ljungberg L.U., Lothmann K., Rizzi F., Schaller M., Gohlke H., Willbold D., Grenegard M., Elvers M. // Sci. Signal. 2016. V. 9. № 429. P. ra52.
  11. Giau V.V., Bagyinszky E., Youn Y.C., An S.S.A., Kim S. // Int. J. Mol. Sci. 2019. V. 20. № 19. P. E4757.
  12. Bram J.M. de F., Talib L.L., Joaquim H.P.G., Sarno T.A., Gattaz W.F., Forlenza O.V. // Eur. Arch. Psychiatry Clin. Neurosci. 2019. V. 269. № 8. P. 963–972.
  13. Vatanabe I.P., Pedroso R.V., Manzine P.R., Chagas M.H.N., de Morais Fabrício D., Grigoli M.M., Naves M.A., Pott-Jr H., Cominetti M.R. // Exp. Gerontol. 2021. V. 149. P. 111303.
  14. Hampel H., Vassar R., De Strooper B., Hardy J., Willem M., Singh N., Zhou J., Yan R., Vanmechelen E., De Vos A., Nisticò R., Corbo M., Imbimbo B.P., Streffer J., Voytyuk I., Timmers M., Tahami Monfared A.A., Irizarry M., Albala B., Koyama A., Watanabe N., Kimura T., Yarenis L., Lista S., Kramer L. // Biol. Psychiatry. 2021. V. 89. № 8. P. 745–756.
  15. Sarno T.A., Talib L.L., Joaquim H.P., Bram J.M., Gattaz W.F., Forlenza O.V. // J. Alzheimer’s Dis. 2017. V. 55. № 4. P. 1445–1451.
  16. Akingbade O.E.S., Gibson C., Kalaria R.N., Mukaetova-Ladinska E.B. // J. Alzheimer’s Dis. 2018. V. 63. № 4. P. 1235–1259.
  17. Prodan C.I., Ross E.D., Stoner J.A., Cowan L.D., Vincent A.S., Dale G.L. // Neurology. 2011. V. 76. № 3. P. 247–252.
  18. Aliotta A., Bertaggia Calderara D., Zermatten M.G., Alberio L. // Thromb. Haemost. 2021. V. 121. № 3. P. 309–321.
  19. Prodan C.I., Szasz R., Vincent A.S., Ross E.D., Dale G.L. // Platelets. 2006. V. 17. № 1. P. 56–60.
  20. Shi Y., Gu L., Wang Q., Gao L., Zhu J., Lu X., Zhou F., Zhu D., Zhang H., Xie C., Zhang Z. // J. Gerontol. Series A. Biol. Sci. Med. Sci. 2020. V. 75. № 4. P. 664–670.
  21. Carbone M.G., Pagni G., Tagliarini C., Marazziti D., Pomara N. // Life (Basel). 2021. V. 11. № 8. P. 750.
  22. Guzmán-Martínez L., Tapia J.P., Farías G.A., González A., Estrella M., Maccioni R.B. // J. Alzheimer’s Dis. 2019. V. 67. № 4. P. 1181–1186.
  23. Slachevsky A., Guzmán-Martínez L., Delgado C., Reyes P., Farías G.A., Muñoz-Neira C., Bravo E., Farías M., Flores P., Garrido C., Becker J.T., López O.L., Maccioni R.B. // J. Alzheimer’s Dis. 2017. V. 55. № 4. P. 1595–1603.
  24. Pluta R., Ułamek-Kozioł M. // Adv. Exp. Med. Biol. 2019. V. 1118. P. 71–82.
  25. Bermejo P., Martín-Aragón S., Benedí J., Susín C., Felici E., Gil P., Ribera J.M., Villar A.M. // Immunol Lett. 2008. V. 117. № 2. P. 198–202.
  26. Szekely C.A., Zandi P.P. // CNS Neurol. Disord. Drug Targets. 2010. V. 9. № 2. P. 132–139.
  27. Wojsiat J., Laskowska-Kaszub K., Mietelska-Porowska A., Wojda U. // Biomark. Med. 2017. V. 11. № 10. P. 917–931.
  28. Kawamoto E.M., Munhoz C.D., Glezer I., Bahia V.S., Caramelli P., Nitrini R., Gorjão R., Curi R., Scavone C., Marcourakis T. // Neurobiol. Aging. 2005. V. 26. № 6. P. 857–864.
  29. Vignini A., Giusti L., Raffaelli F., Giulietti A., Salvolini E., Luzzi S., Provinciali L., Mazzanti L., Nanetti L. // Exp. Gerontol. 2013. V. 48. № 3. P. 319–325.
  30. Marcourakis T., Bahia V.S., Kawamoto E.M., Munhoz C.D., Gorjão R., Artes R., Kok F., Caramelli P., Nitrini R., Curi R., Scavone C. // Cell. Biochem. Funct. 2008. V. 26. № 8. P. 852–858.
  31. Canobbio I., Abubaker A.A., Visconte C., Torti M., Pula G. // Front. Cell. Neurosci. 2015. V. 9. P. 65.
  32. Veitinger M., Varga B., Guterres S.B., Zellner M. // Acta Neuropathol. Commun. 2014. V. 2. P. 65.
  33. Zellner M., Baureder M., Rappold E., Bugert P., Kotzailias N., Babeluk R., Baumgartner R., Attems J., Gerner C., Jellinger K., Roth E., Oehler R., Umlauf E. // J. Proteomics. 2012. V. 75. № 7. P. 2080–2092.
  34. Muck-Seler D., Presecki P., Mimica N., Mustapic M., Pivac N., Babic A., Nedic G., Folnegovic-Smalc V. // Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry. 2009. V. 33. № 7. P. 1226–1231.
  35. Cardoso S.M., Proença M.T., Santos S., Santana I., Oliveira C.R. // Neurobiol. Aging. 2004. V. 25. № 1. P. 105–110.
  36. Parker W.D., Mahr N.J., Filley C.M., Parks J.K., Hughes D., Young D.A., Cullum C.M. // Neurology. 1994. V. 44. № 6. P. 1086–1090.
  37. Burbaeva G.S., Boksha I.S., Savushkina O.K., Turishcheva M.S., Tereshkina E.B., Starodubtseva L.I., Gavrilova S.I., Fedorova Ia.B., Zhuravin I.A. // Zh. Nevrol. Psikhiatr. Im. S. S. Korsakova. 2012. V. 112. № 2. P. 55–58.
  38. Bosetti F., Brizzi F., Barogi S., Mancuso M., Siciliano G., Tendi E.A., Murri L., Rapoport S.I., Solaini G. // Neurobiol. Aging. 2002. V. 23. № 3. P. 371–376.
  39. Van Zuylen A.J., Bosman G.J., Ruitenbeek W., Van Kalmthout P.J., De Grip W.J. // Neurology. 1992. V. 42. № 6. P. 1246–1247.
  40. Wilkins H.M., Koppel S.J., Bothwell R., Mahnken J., Burns J.M., Swerdlow R.H. // Redox Biol. 2017. V. 12. P. 828–832.
  41. Omar S.H., Preddy J. // J. Pers. Med. 2020. V. 10. № 3. P. E63.
  42. Forlenza O.V., Torres C.A., Talib L.L., de Paula V.J., Joaquim H.P., Diniz B.S., Gattaz W.F. // J. Psychiatr. Res. 2011. V. 45. № 2. P. 220–224.
  43. Pláteník J., Fišar Z., Buchal R., Jirák R., Kitzlerová E., Zvěřová M., Raboch J. // Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry. 2014. V. 50. P. 83–93.
  44. Yu H., Liu Y., He T., Zhang Y., He J., Li M., Jiang B., Gao Y., Chen C., Ke D., Liu J., He B., Yang X., Wang J.Z. // Aging Cell. 2021. V. 20. № 10. P. e13469.
  45. Beurel E., Grieco S.F., Jope R.S. // Pharmacol. Ther. 2015. V. 148. P. 114–131.
  46. Gattaz W.F., Talib L.L., Schaeffer E.L., Diniz B.S., Forlenza O.V. // J. Neural. Transm. (Vienna). 2014. V. 121. № 2. P. 193–200.
  47. Balietti M., Giuli C., Fattoretti P., Fabbietti P., Postacchini D., Conti F. // J. Alzheimer’s Dis. 2016. V. 50. № 4. P. 957–962.
  48. Krzystanek E., Krzystanek M., Opala G., Trzeciak H.I., Siuda J., Małecki A. // J. Neural. Transm. (Vienna). 2007. V. 114. № 8. P. 1033–1039.
  49. Balietti M., Casoli T., Giacconi R., Giuli C. // Rejuvenation Res. 2022. V. 25. № 1. P. 16–24.
  50. Catricala S., Torti M., Ricevuti G. // Immun. Ageing. 2012. V. 9. № 1. P. 20.
  51. Izzi B., Tirozzi A., Cerletti C., Donati M.B., de Gaetano G., Hoylaerts M.F., Iacoviello L., Gialluisi A. // Int. J. Mol. Sci. 2020. V. 21. № 22. P. E8817.
  52. Kumar A.M., Kumar M., Sevush S., Ruiz J., Eisdorfer C. // Psychiatry Res. 1995. V. 59. № 1–2. P. 145–150.
  53. Tukiainen E., Wikström J., Kilpeläinen H. // Med. Biol. 1981. V. 59. № 2. P. 116–120.
  54. Milovanovic M., Eriksson K., Winblad B., Nilsson S., Lindahl T.L., Post C., Järemo P. // Clin. Biochem. 2014. V. 47. № 15. P. 51–53.
  55. Tajeddinn W., Fereshtehnejad S.M., Seed Ahmed M., Yoshitake T., Kehr J., Shahnaz T., Milovanovic M., Behbahani H., Höglund K., Winblad B., Cedazo-Minguez A., Jelic V., Järemo P., Aarsland D. // J. Alzheimer’s Dis. 2016. V. 53. № 2. P. 621–630.
  56. Cohen B.M., Zubenko G.S., Babb S.M. // Life Sci. 1987. V. 40. № 25. P. 2445–2451.
  57. Liu L., Zhang K., Tan L., Chen Y.H., Cao Y.P. // Alzheimer Dis. Assoc. Disord. 2015. V. 29. № 1. P. 63–69.
  58. Shi C., Liu J., Wu F., Zhu X., Yew D.T., Xu J. // J. Bioenerg. Biomembr. 2011. V. 43. № 6. P. 691–697.
  59. Hayashi H., Kimura N., Yamaguchi H., Hasegawa K., Yokoseki T., Shibata M., Yamamoto N., Michikawa M., Yoshikawa Y., Terao K., Matsuzaki K., Lemere C.A., Selkoe D.J., Naiki H., Yanagisawa K. // J. Neurosci. 2004. V. 24. № 20. P. 4894–4902.
  60. Foidl B.M., Oberacher H., Marksteiner J., Humpel C. // Front. Neurol. 2020. V. 11. P. 359.
  61. Ferrer-Raventós P., Beyer K. // Neurobiol. Dis. 2021. V. 159. P. 105512.
  62. Koçer A., Yaman A., Niftaliyev E., Dürüyen H., Eryılmaz M., Koçer E. // Curr. Gerontol. Geriatr. Res. 2013. V. 2013. P. 986254.
  63. Pei Y., Maitta R.W. // Heliyon. 2019. V. 5. № 10. P. e02590.
  64. Mukaetova-Ladinska E.B., Abdel-All Z., Dodds S., Andrade J., Alves da Silva J., Kalaria R.N., O’Brien J.T. // Age Ageing. 2012. V. 41. № 3. P. 408–412.
  65. Thambisetty M., Simmons A., Velayudhan L., Hye A., Campbell J., Zhang Y., Wahlund L.O., Westman E., Kinsey A., Güntert A., Proitsi P., Powell J., Causevic M., Killick R., Lunnon K., Lynham S., Broadstock M., Choudhry F., Howlett D.R., Williams R.J., Sharp S.I., Mitchelmore C., Tunnard C., Leung R., Foy C., O’Brien D., Breen G., Furney S.J., Ward M., Kloszewska I., Mecocci P., Soininen H., Tsolaki M., Vellas B., Hodges A., Murphy D.G., Parkins S., Richardson J.C., Resnick S.M., Ferrucci L., Wong D.F., Zhou Y., Muehlboeck S., Evans A., Francis P.T., Spenger C., Lovestone S. // Arch. Gen. Psychiatry. 2010. V. 67. № 7. P. 739–748.
  66. Mukaetova-Ladinska E.B., Abdel-All Z., Andrade J., Alves da Silva J., O’Brien J.T., Kalaria R.N. // Int. J. Geriatr. Psychiatry. 2015. V. 30. № 4. P. 368–375.
  67. Mukaetova-Ladinska E.B., Abdel-All Z., Andrade J., McNally R.J., James P.W., Kalaria R.N., O’Brien J.T. // J. Alzheimer’s Dis. 2012. V. 32. № 2. P. 431–436.
  68. Yu H., Liu Y., He B., He T., Chen C., He J., Yang X., Wang J.Z. // Aging. Cell. 2021. V. 20. № 5. P. e13358.
  69. Wilhite R., Sage J.M., Bouzid A., Primavera T., Agbas A. // Future Sci. OA. 2017. V. 3. № 4. P. FSO238.
  70. Espinosa-Parrilla Y., Gonzalez-Billault C., Fuentes E., Palomo I., Alarcón M. // Front. Aging Neurosci. 2019. V. 11. P. 151.
  71. Gámez-Valero A., Campdelacreu J., Vilas D., Ispierto L., Gascón-Bayarri J., Reñé R., Álvarez R., Armengol M.P., Borràs F.E., Beyer K. // Biomedicines. 2021. V. 9. № 9. P. 1272.
  72. Min J.-W., Lee J., Mun H.J., Kim D.H., Park B.G., Yoon B., Ryu J.H., Cho H.J. // Genes Genomics. 2020. V. 42. № 12. P. 1467–1475.
  73. Lee B.K., Kim M.H., Lee S.Y., Son S.J., Hong C.H., Jung Y.S. // J. Clin. Med. 2020. V. 9. № 6. P. E1642.
  74. Plagg B., Humpel C. // The Non-Thrombotic Role of Platelets in Health and Disease / ed. Kerrigan S.W., Moran N. InTech, 2015. P. 248.

Дополнительные файлы

Доп. файлы
Действие
1. JATS XML

© А.Н. Кодинцев, Н.В. Изможерова, А.А. Попов, Л.И. Волкова, И.П. Антропова, А.В. Рябинина, 2023